Miałam dziesięć lat, kiedy ojciec zatrzasnął za nami drzwi. Mama trzymała mnie za rękę, a w drugiej ręce miała tylko jedną torbę z naszymi rzeczami. Nie rozumiałam wtedy do końca, dlaczego musimy spać na wersalce u cioci Izy, dlaczego mama ciągle płacze nocami w łazience i dlaczego już nigdy nie wróciliśmy do tamtego mieszkania. Ojciec zniknął z naszego życia na długo. Aż do teraz. Ale ja doskonale pamiętam, co zrobił i wcale nie chcę mu pomóc.

To było ciche odejście

Nie było żadnych krzyków ani dramatycznych scen. Tego dnia po prostu wróciłam ze szkoły, a ojciec czekał przy drzwiach z nieprzeniknioną miną. Mama siedziała na kanapie, blada, z rozbieganym wzrokiem. W jednej dłoni trzymała stary worek, w drugiej moją dziecięcą walizkę z Kubusiem Puchatkiem. W środku znajdowały się dwie pary skarpetek, spodnie dresowe i zeszyt z zadaniami z matematyki. Tylko tyle wystarczyło, by zacząć żyć zupełnie nowym życiem, bez strachu i smutku.

– Idziemy – powiedziała tylko.

Nie zadałam żadnych pytań. Widziałam jej łzy, choć próbowała je ukryć. W milczeniu przeszłyśmy przez klatkę schodową, a ojciec zamknął za nami drzwi tak, jakby właśnie kończył rozdział w książce, której nigdy nie zamierzał już czytać.

Ciocia Iza mieszkała trzy przystanki dalej, w bloku z wielkiej płyty. Pamiętam zapach jej mieszkania – trochę przypalona pomidorowa, trochę lawenda, którą rozpylała z automatycznego odświeżacza powietrza. To właśnie tam spędziłyśmy kolejne lata. Ja dzieliłam łóżko z mamą, a ciocia oddała nam swój pokój i przeniosła się na kanapę do salonu. Nie było łatwo, ale nikt nie narzekał.

Później mama tłumaczyła mi, że ojciec nie chciał już być mężem ani ojcem. Że było mu wygodniej żyć samemu, bez obowiązków i problemów. Od kiedy odeszłyśmy z mamą, nie płacił alimentów, nie dzwonił i nie przysyłał kartek na święta. Zniknął całkowicie, a ja nauczyłam się żyć tak, jakby nigdy go nie było.

Mama starała się jak mogła

Zupa pomidorowa była zawsze. Niezależnie od tego, czy w portfelu było pięć złotych, czy dwadzieścia. Ciocia i mama potrafiły z jednej kostki rosołowej i paczki makaronu zrobić taki obiad, którym nasyciły się trzy osoby. A ja, choć czasem marzyłam o pizzy z reklamy albo kolorowym jogurcie, z czasem uznałam, że pomidorowa to smak bezpieczeństwa.

Mama wróciła do pracy w szkole, jako pomoc nauczyciela. Zarabiała niewiele, ale nigdy nie narzekała. Codziennie rano robiła mi kanapki, a wieczorem sprawdzała, czy spakowałam tornister. Czasami widziałam, jak siedzi po ciemku w kuchni, z kubkiem herbaty, zamyślona. Udawała jednak, że wszystko gra i zawsze robiła dobrą minę do złej gry.

Ciocia Iza też była cicha, ale obecna. Zawsze wiedziała, kiedy przytulić, a kiedy zostawić mnie samą. To ona zapisała mnie na kółko plastyczne, a potem przyszła na moją pierwszą wystawę, chociaż miała dyżur w aptece i musiała się urwać z pracy. Ojca nie wspominało się prawie wcale. Czasem tylko, gdy mama szukała dokumentów, rzucała przez zaciśnięte zęby: – Lepiej by było, gdyby mnie wtedy posłuchał sąd.

Nie wiedziałam, co to znaczy. Dopiero później zrozumiałam, że mama chciała, żeby ojciec stracił prawa rodzicielskie. Ale sąd uznał, że nie ma ku temu podstaw. Jakby samo wyrzucenie nas z domu nie wystarczało, więc życie toczyło się dalej. Skromnie, ale bezpiecznie. I przez wiele lat naprawdę wierzyłam, że nigdy już go nie zobaczę.

Tego dnia wróciły złe wspomnienia

Pierwszy raz zobaczyłam go po latach zupełnym przypadkiem. Stałam w kolejce do warzywniaka, zmarznięta, z torbą pełną zakupów. Spojrzałam przed siebie i przez chwilę nie mogłam uwierzyć. Twarz wychudzona, siwa broda, płaszcz za duży i wyraźnie zniszczony. Trzymał w dłoni monetę, przyglądał się jej, a potem odłożył woreczek z jabłkami z powrotem na skrzynkę.

Odwróciłam się, bo nie chciałam, żeby mnie zauważył. Serce waliło mi jak młot, ręce zaczęły drżeć. Nie ze strachu – z niepokoju. Z gniewu. I z czegoś jeszcze, czego wtedy nie potrafiłam nazwać.

Wróciłam do domu i nie powiedziałam mamie nic. Uznałam, że to był przypadek, który się nie powtórzy. Ale tydzień później dostałam wezwanie z sądu. Ojciec wystąpił o alimenty. Napisał, że jest schorowany, niezdolny do pracy i nie ma z czego żyć. Powołał się więc na obowiązek dzieci wobec rodziców.

Przez pierwsze dni czułam się, jakby ktoś rzucił na mnie ciężki koc, spod którego nie mogę się wydostać. Wciąż miałam przed oczami obraz tego człowieka – nie jak potwora, za jakiego go uważałam przez lata, tylko jak kogoś… przegranego. Ale każda część mnie krzyczała: „Nie zapomnij, co ci zrobił”. Wieczorem usiadłam z mamą w kuchni. Podałam jej pismo z sądu. Spojrzała na nie bez słowa, a potem oddała mi je z powrotem.

– Rób, co uważasz – powiedziała cicho. – Ale nie miej złudzeń. On się nie zmienił.

Nie spałam całą noc

Przekręcałam się z boku na bok, rozważając wszystkie „za” i „przeciw”. Czy obowiązek wobec rodzica naprawdę działa w obie strony? Czy człowiek, który porzucił dziecko, ma prawo oczekiwać, że to dziecko zapewni mu dach nad głową i jedzenie? Następnego dnia zadzwoniłam do kancelarii, którą poleciła mi koleżanka z pracy. Prawniczka, pani Edyta, przyjęła mnie z pełnym zrozumieniem.

– W takich sprawach sądy często kierują się literą prawa, nie sercem – powiedziała, przeglądając dokumenty. – Ale mamy argumenty. Brak kontaktu, brak alimentów, brak zaangażowania. Nie jesteś zobowiązana do utrzymywania kogoś, kto porzucił cię jako dziecko.

Zdecydowałam, że będę walczyć i to nie z chęci zemsty, ale szacunku do siebie. Kilka dni później odezwał się… on. Znalazł mój numer w dokumentach. Długo patrzyłam na wyświetlacz, zanim odebrałam.

– Halo? – powiedziałam, głos ledwo mi się nie załamał.

– To ja… twój ojciec – odezwał się po drugiej stronie. – Wiem, że dostałaś papiery. Wiem, co myślisz, ale ja nie mam nikogo. Nie proszę o litość. Tylko… trochę chleba.

Zamilkłam. Po głowie krążyły mi obrazy z dzieciństwa – zimne noce u cioci Izy, mama z oczami podkrążonymi od zmęczenia, moje marzenia o ojcu, który pewnego dnia zrozumie, jak bardzo mnie zranił.

– Zadzwoniłeś o wiele lat za późno – odpowiedziałam krótko i rozłączyłam się.

Po policzku spłynęła mi pojedyncza łza. Ale nie była to łza smutku. Raczej ulgi.

Przyszedł dzień rozprawy

Sala rozpraw była zimna i bezosobowa. Pachniało w niej starym papierem i stresem. Usiadłam po jednej stronie ławki, obok mojej prawniczki. On – naprzeciwko. Miał na sobie tę samą za dużą kurtkę, którą widziałam wcześniej pod warzywniakiem. Zgarbiony, z siwą brodą i oczami wbitymi w podłogę. Gdy spojrzałam na niego, nie widziałam ojca. Widziałam obcego człowieka, który kiedyś podjął decyzję, że moje życie bez niego będzie lepsze. I miał rację.

Sędzia był spokojny, rzeczowy. Zadawał pytania, słuchał odpowiedzi. Ojciec opowiadał o swojej chorobie, o samotności, o braku pracy. Nie zaprzeczałam. Ale kiedy nadszedł mój moment, wstałam i powiedziałam:

– Ten człowiek nie jest dla mnie rodziną. Kiedy miałam dziesięć lat, wyrzucił mnie i moją mamę z domu. Nie płacił alimentów, nie dzwonił, nie interesował się moim życiem. Teraz, po tylu latach, przypomniał sobie, że istnieję. Nie dlatego, że jestem jego córką, ale dlatego, że liczy na pieniądze. Nie jestem zobowiązana do spłacania jego win.

Sędzia skinął głową, robiąc notatki. Zauważyłam, że ręka ojca lekko drżała. Przez chwilę wydawało mi się, że powie coś… przeprosi, zapyta o moje życie, ale nic takiego nie nastąpiło. Gdy wychodziłam z sali, nasze spojrzenia się spotkały. On próbował coś powiedzieć, otworzył usta, ale nie wydobył się z nich żaden dźwięk. Odwróciłam się i wyszłam. Nie czułam zwycięstwa, ale czułam spokój.

Wygrałam więcej niż tę sprawę

Kilka tygodni później przyszło pismo z sądu – oddalenie wniosku o alimenty. Uzasadnienie było jasne: brak więzi rodzinnej, brak kontaktu, brak udziału w wychowaniu. Sędzia uznał, że moja odpowiedzialność wobec ojca nie ma podstaw prawnych ani moralnych. Gdy przeczytałam ostatnie zdanie, odetchnęłam głęboko, jakbym dopiero teraz mogła wziąć pełny wdech.

Mama pocałowała mnie w czoło, gdy pokazałam jej orzeczenie.

– Jestem z ciebie dumna – powiedziała. – Nie dlatego, że wygrałaś. Tylko dlatego, że się nie poddałaś.

Nie wspominałyśmy o nim więcej, życie wróciło do codziennego rytmu – praca, zakupy, rozmowy przy herbacie. We mnie jednak coś się zmieniło. Zrozumiałam, że nie muszę nikomu niczego udowadniać. Że bycie „dobrym dzieckiem” nie oznacza rezygnacji z własnych granic.
Nie wiem, co się z nim teraz dzieje. Może znowu stoi gdzieś w kolejce po jabłka, a może znalazł kogoś, kto się nim zaopiekuje. To już nie moja sprawa.

Nie czuję nienawiści i nie noszę w sobie żalu. Czas zrobił już swoje i pogodziłam się ze wszystkim. Ale jedno wiem na pewno – nie jestem winna temu człowiekowi ani złotówki, bo to nie ja go porzuciłam. To on porzucił mnie i nawet jeśli nie stać go na bułki, to niech wie – są rzeczy, których nie da się odzyskać. I które kosztują znacznie więcej niż chleb.

Alicja, 28 lat

Historie są inspirowane prawdziwym życiem. Nie odzwierciedlają rzeczywistych zdarzeń ani osób, a wszelkie podobieństwa są całkowicie przypadkowe.

Czytaj także: